Ονοματολογία και ταξινομική

[Maverick]

Ονοματολογία και ταξινομική

Σκέφτηκα να γράψω αυτό το άρθρο σχετικά με την επιστημονική ονοματολογία που είναι γενικώς αποδεκτή σήμερα από όλους, ώστε γράφουμε σωστότερα τα λατινικά ονόματα των ψαριών και να μην μπερδευόμαστε με τα διάφορα κοινά ονόματα που χρησιμοποιούνται από χομπίστες ή σε διάφορα μαγαζιά (πολλές φορές εσφαλμένα). Καλό διάβασμα λοιπόν

Τα κοινά ονόματα των ζώων διαφέρουν από χώρα σε χώρα ή ακόμα και από περιοχή σε περιοχή, ή αναφέρονται σε μία ομάδα ειδών που έχουν κοινά χαρακτηριστικά χωρίς όμως να τα διαχωρίζουν. Έτσι το 1735, προτάθηκε η διωνυμική ονοματολογία (binomial nomenclature) δηλαδή ο επίσημος τρόπος ονομασίας των ειδών (ή λατινική ονομασία ή επιστημονική ονομασία όπως αναφέρεται συχνά) από τον Κάρολο Λινναίο με το έργο του Systema Naturae.

Το έργο του Λινναίου, περιγράφει επίσης ένα ολόκληρο σύστημα ταξινόμησης των οργανισμών σε κατηγορίες (ταξινομικές μονάδες που ανήκουν σε συγκεκριμένες ταξινομικές βαθμίδες). Σήμερα οι ταξινομικές βαθμίδες είναι πολύ περισσότερες:

Π.χ. Betta splendens




Η επιστημονική ονομασία ενός είδους αποτελείται από δύο λέξεις και είναι πάντα γραμμένη σε πλάγια γραφή (italics) ή είναι υπογραμμισμένη (κυρίως σε χειρόγραφα κείμενα).

π.χ. Betta splendens ή Betta splendens (τυχαία…)

Η πρώτη λέξη αποτελεί την ονομασία του γένους και γράφεται πάντα με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα ενώ η δεύτερη αποτελεί το ειδικό επίθετο ή ειδικό όνομα και γράφεται πάντα με μικρά. Αυτή η λέξη μπορεί να περιγράφει τον εν λόγω οργανισμό (π.χ. Betta splendens, Betta το εκπληκτικό), να αποκαλύπτει την περιοχή όπου ζει ή όπου ανακαλύφθηκε (π.χ. Homo neanderthalensis, άνθρωπος του Neanderthal ή Musca domestica, μύγα «του σπιτιού» ή Alligator mississippiensis, αλιγάτορας του Μισσισσιππή), να περιέχει το όνομα αυτού που το περιέγραψε για πρώτη φορά (π.χ. το ψάρι Gephyroberyx darwinii) και άλλα πολλά. Το όνομα του γένους ακόμα και όταν γράφεται μόνο του, πρέπει να γράφεται με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα και σε πλάγια γραφή.

Όταν ένα είδος έχει υποκατηγορίες, δηλαδή υποείδη, τότε το καθένα από αυτά περιγράφεται με τρεις λέξεις: οι δύο πρώτες περιγράφουν το είδος (όπως παραπάνω) ενώ η τρίτη αποτελεί το υποειδικό επίθετο (π.χ. Panthera tigris tigris, τίγρη της Βεγγάλης και Panthera tigris altaica, τίγρη της Σιβηρίας). Στη βοτανική ο τρόπος γραφής των υποειδών (ή ποικιλιών όπως αναφέρεται συχνά) είναι λίγο διαφορετικός (π.χ. Sambucus nigra subsp. nigra και Sambucus nigra subsp. canadensis).

Στα επιστημονικά κείμενα, το όνομα του είδους ακολουθείται από το όνομα εκείνου που πρώτος δημοσίευσε την ταξινόμησή του και την ημερομηνία. Αν το είδος έχει τοποθετηθεί σήμερα σε διαφορετικό γένος από αυτό που είχε αρχικά τοποθετηθεί, τότε το όνομα και η ημερομηνία μπαίνουν σε παρένθεση. Π.χ. το Passerdomesticus (Linnaeus, 1758 ) το οποίο είχε αρχικά περιγραφεί από τον Λινναίο ως Fringilla domestica.

Πολλές φορές ένα είδος το συναντάμε με διαφορετική επιστημονική ονομασία (συνώνυμο) ή οποία μπορεί να έχει δοθεί παλαιότερα και έχει αλλάξει ή έχει δοθεί λανθασμένα λόγω ομοιότητας μεταξύ των οργανισμών. Σε κάθε περίπτωση μόνο ένα είναι το σωστό και αποδεκτό επιστημονικό όνομα κάποιου είδους. Π.χ. η τσιπούρα έχει/είχε διάφορα συνώνυμα: Aurata aurata, Chrysophrys aurathus, Chrysophrys aurata, Chrysophrys auratus, Chrysophrys crassirostris, Pagrus auratus, Pagrus auratus, Sparus auratus, αλλά η αποδεκτή επιστημονική ονομασία είναι Sparus aurata.

Όταν στο κείμενο έχει αναφερθεί ήδη το γένος ενός είδους ή είναι τόσο κοινό που είναι ευρέως γνωστό, τότε μπορούμε να μην το γράφουμε ξανά ολόκληρό, αλλά εν συντομία δηλαδή το βακτήριο Escherichia coli μπορεί να γραφτεί και E. coli.

Τέλος μπορούμε να χρησιμοποιούμε τη συντομογραφία «sp.» (χωρίς πλάγια γραφή) όταν το ακριβές όνομα του είδους δεν έχει καθοριστεί ή δεν χρειάζεται να το καθορίσουμε. Π.χ. Sparus sp. σημαίνει ένα απροσδιόριστο είδος του γένους Sparus.

Ελπίζω να μη σας κούρασα πολύ, παρατηρήσεις και σχόλια όπως πάντα ευπρόσδεκτα


Αναφορές:
Integrated Taxonomic Information System: http://www.itis.gov/
Fishbase: http://www.fishbase.gr/search.php
Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Binomial_nomenclature
Mader S., 1998. Biology (6th edition). WCB McGraw-Hill.